متن کامل ابلاغيه رهبرمعظم انقلاب و چشم ‏انداز جمهورى اسلامى ايران در افق 1404 هجرى شمس
‏

منبع:
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی - دفترحفظ ونشرآثارحضرت آيت الله العظمی سيدعلی خامنه ای (مدظله العالی)
 

در آذرماه سال 1382 سياستهاى کلى برنامه‏ ى بيست‏ ساله ‏ى آينده ‏ى کشور تحت عنوان «چشم‏انداز جمهورى اسلامى ايران در افق 1404 هجرى شمسى» از سوى مقام معظم رهبرى به رئيس جمهور ابلاغ شد.

با توجه به اهميت محتواى اين سند و تأکيدى که رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار جوانان و دانشجويان دانشگاههاى استان همدان به جوانان داشتند که:

«شما جوانهاى عزيز اين سند چشم‏انداز را مطالعه کنيد. اگر کسى دقت نکند، ممکن است خيال کند افرادى نشسته‏اند و انشاء نوشته‏اند؛ ولى نه، بدانيد انشاء نيست. کلمه کلمه‏ى اين چشم‏انداز - با تأکيد مى‏گويم - محاسبه شده است. اينککه ما گفتيم در بيست سال آينده مى‏خواهيم کشورِ اول منطقه در اين خصوصيات باشيم و اين شاخصها را داشته باشيم - که در سند دو صفحه يىِ چشم‏انداز ذکر شده - کلمه کلمه‏ ى اينها بررسى و محاسبه و کارشناسى شده است. ما مى‏توانيم؛ منتها اين توانستن شروطى دارد.
ببينيد عزيزان من! همه ‏ى شما مثل فرزندان من هستيد. من يکييک شما جوانهاى عزيز را از ته دل دوست مى‏دارم و معتقدم هر کارى در اين مملکت بايد بشود و بتوان کرد، بايد به دست شماها انجام شود. البته هر کارى ساز و کار دارد. مايلم صادقانه مطلب براى شما روشن شود. ما معتقديم اين چشم‏انداز، تحقق يافتنى است؛ اما بايد برنامه ‏ريزى و راه حرکت را پيدا کرد. کسى هم که عامل و مباشر اين کار است، نسل جوان است.»

نامه‏ ى معظمٌ‏له به رياست محترم جمهورى و متن کامل چشم‏ انداز به شرح ذيل براى علاقه ‏مندان منتشر مِشود:

جناب آقاى خاتمى رياست محترم جمهورى اسلامى ايران‏
با سلام و تحيت‏

در پى ابلاغ سند چشم‏ انداز بيست‏ ساله که به حول و قوه‏ ى الهى و توجهات حضرت بقيةاللَّه ارواحنافداه خواهد توانست مسير توسعه و سازندگى کشور را در جهت هدفهاى والاى جمهورى اسلامى نمايان و مشخص سازد، اينک سياستهاى کلى برنامه چهارم که نخستين برنامه دوران 20 ساله است برابر اصل 110 قانون اساسى ابلاغ مى‏گردد.
انتظار مى‏رود چارچوب اين سياستها و نقاط مورد تکيه در آن بتواند به تدوين برنامه‏اى جامع و عملياتى براى دوره پنج ساله بينجامد. بى‏گمان اهتمام و دقت نظر جنابعالى و هيأت محترم دولت و از آن پس مجلس محترم شوراى اسلامى مى‏توانند در اين‏باره نقش تعيين کننده خود را ايفا کنند.
تأکيد بر اين معنا بدين علت ضرورت مىييابد که برخى از سياستهاى کلى مصرح در برنامه سوم از توجه کافى در تقنين و اجرا برخوردار نگشت. مجمع محترم تشخيص مصلحت و نيز خود دستگاههاى تقنينى و اجرايى مى‏توانند اين کمبود را به نحو شايسته ‏اى در اين برنامه برطرف کنند. لازم مى‏دانم از مجمع محترم تشخيص مصلحت و هيأت محترم دولت و سازمان مديريت و برنامه ‏ريزى و دبيرخانه مجمع و نيز کارشناسان فعال و همکار با اين مجموعه‏ ها که در تنظيم سياستهاى کلى برنامه‏ ى چهارم نقش‏آفرينى کردند، صميمانه سپاسگزارى کنم.
نسخه حاوى مجموعه سياستها، همزمان براى مجلس شوراى اسلامى و مجمع تشخيص مصلحت ارسال مى‏شود.

سيدعلى خامنه ‏اى  ‏11ر9ر82


بسم‏ اللَّه الرّحمن الرّحيم‏
چشم ‏انداز جمهورى اسلامى ايران در افق 1404 هجرى شمسى‏

با اتکال به قدرت لايزال الهى و در پرتو ايمان و عزم ملى و کوشش برنامه‏ ريزى شده و مدبرانه ‏ى جمعى و در مسير تحقق آرمانها و اصول قانون اساسى، در چشم ‏انداز بيست ساله:
ايران کشورى است توسعه یافته با جايگاه اول اقتصادى، علمى و فناورى در سطح منطقه، با هويّت اسلامى و انقلابى، الهام‏بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بين ‏الملل.

جامعه‏ ى ايرانى در افق اين چشم ‏انداز چنين ويژگيهايى خواهد داشت:

توسعه یافته، متناسب با مقتضيات فرهنگى، جغرافيايى و تاريخى خود، و متکى بر اصول اخلاقى و ارزشهاى اسلامى، ملى و انقلابى، با تأکيد بر: مردم‏سالارى دينى، عدالت اجتماعى، آزاديهاى مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسانها، و بهره‏مند از امنيت اجتماعى و قضايى.
برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناورى، متکى بر سهم برتر منابع انسانى و سرمايه اجتماعى در توليد ملى.
امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعى مبتنى بر بازدارندگى همه‏جانبه و پيوستگى مردم و حکومت.
برخوردار از سلامت، رفاه، امنيت قضايى، تأمين اجتماعى، فرصتهاى برابر، توزيع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعيض و بهره‏مند از محيط زيست مطلوب.
فعال، مسؤوليت‏ پذير، ايثارگر، مؤمن، رضايت‏مند، برخوردار از وجدان کارى، انضباط، روحيه‏ ى تعاون و سازگارى اجتماعى، متعهد به انقلاب و نظام اسلامى و شکوفايى ايران و مفتخر به ايرانى بودن.
دستييافته به جايگاه اول اقتصادى، علمى و فناورى در سطح منطقه‏ ى آسياى جنوب غربى (شامل آسياى ميانه، قفقاز، خاورميانه و کشورهاى همسايه) با تأکيد بر جنبش نرم‏افزارى توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادى، ارتقاء نسبى سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال کامل.
الهام‏ بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکيم الگوى مردم‏سالارى دينى، توسعه‏ ى کارآمد، جامعه‏ى اخلاقى، نوانديشى و پويايى فکرى و اجتماعى، تأثيرگذار بر همگرايى اسلامى و منطقه‏اى بر اساس تعاليم اسلامى و انديشه‏هاى امام خمينى (ره).
داراى تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزّت، حکمت و مصلحت.
ملاحظه: در تهيه، تدوين و تصويب برنامه ه‏اى توسعه و بودجه ‏هاى ساليانه، اين نکته مورد توجه قرار گيرد که: شاخصهاى کمى کلان آنها از قبيل نرخ سرمايه ‏گذارى، هدرآمد سرانه، توليد ناخالص ملى، نرخ اشتغال و تورم، کاهش فاصله‏ ى درآمد ميان دهک‏هاى بالا و پايين جامعه، فرهنگ و آموزش و تواناييهاى دفاعى و امنيتى، بايد متناسب با سياستهاى توسعه و اهداف و الزامات چشم‏انداز، تنظيم و تعيين گردد و اين سياستها و هدفها به‏صورت کامل مراعات شود.
سيدعلى خامنه‏ اى‏



سياست‏هاى کلى برنامه‏ى چهارم توسعه‏ ى جمهورى اسلامى ايران‏
امور فرهنگى، علمى و فن‏آورى:
1- اعتلا و عمق و گسترش دادن معرفت و بصيرت دينى بر پايه قرآن و مکتب اهل‏بيت (ع).
- استوار کردن ارزشهاى انقلاب اسلامى در انديشه و عمل.
- تقويت فضايل اخلاقى و ايمان، روحيه ايثار و اميد به آينده.
- برنامه‏ريزى براى بهبود رفتارهاى فردى و اجتماعى.
2- زنده و نمايان نگه داشتن انديشه دينى و سياسى حضرت امام خمينى (ره) و برجستهککردن نقش آن به‏عنوان يک معيار اساسى در تمام سياستگذاريها و برنامه‏ريزيها.
3- تقويت وجدان کارى و انضباط اجتماعى و روحيه کار و ابتکار، کارآفرينى، درستکارى و قناعت و اهتمام به ارتقاى کيفيت توليد - فرهنگ‏سازى براى استفاده از توليدات داخلى، افزايش توليد و صادرات کالا و خدمات.
4- ايجاد انگيزه و عزم ملى براى دستيابى به اهداف مورد نظر در افق چشم‏انداز.
5- تقويت وحدت و هويت ملى مبتنى بر اسلام و انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى و آگاهى کافى درباره‏ى تاريخ ايران، فرهنگ، تمدن و هنر ايرانى، اسلامى و اهتمام جدى به زبان فارسى.
6- تعميق روحيه دشمن‏شناسى و شناخت ترفندها و توطئه‏هاى دشمنان عليه انقلاب اسلامى و منافع ملى، ترويج روحيه ظلم‏ستيزى و مخالفت با سلطه‏گرى استکبار جهانى.
7- سالم‏سازى فضاى فرهنگى، رشد آگاهى‏ها و فضايل اخلاقى و اهتمام به امر به معروف و نهى از منکر.
- اطلاع‏رسانى مناسب براى تحقق ويژگيهاى مورد نظر در افق چشم‏انداز.
8- مقابله با تهاجم فرهنگى.
- گسترش فعاليت‏هاى رسانه‏هاى ملى در جهت تبيين اهداف و دستاوردهاى ايران اسلامى براى جهانيان.
9- سازماندهى و بسيج امکانات و ظرفيتهاى کشور در جهت افزايش سهم کشور در توليدات علمى جهان.
- تقويت نهضت نرم‏افزارى و ترويج پژوهش.
- کسب فن‏آورى، به‏ويژه فن‏آوريهاى نو شامل ريز فن‏آورى و فن‏آوريهاى زيستى، اطلاعات و ارتباطات، زيست محيطى، هوافضا و هسته‏اى.
10- اصلاح نظام آموزشى کشور، شامل: آموزش و پرورش، آموزش فنى و حرفه‏اى، آموزش عالى و کارآمد کردن آن براى تأمين منابع انسانى مورد نياز در جهت تحقق اهداف چشم‏انداز.
11- تلاش در جهت تبيين و استحکام مبانى مردم‏سالارى دينى و نهادينهککردن آزاديهاى مشروع از طريق آموزش، آگاهى‏بخشى و قانونمند کردن آن.

امور اجتماعى، سياسى دفاعى و امنيتى:
12- تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعى و ايجاد فرصتهاى برابر و ارتقاى سطح شاخصهايى از قبيل آموزش، سلامت، تأمين غذا، افزايش درآمد سرانه و مبارزه با فساد.
13- ايجاد نظام جامع تأمين اجتماعى براى حمايت از حقوق محرومان و مستضعفان و مبارزه با فقر و حمايت از نهادهاى عمومى و مؤسسات و خيريه‏هاى مردمى با رعايت ملاحظات دينى و انقلابى.
14- تقويت نهاد خانواده و جايگاه زن در آن و در صحنه‏هاى اجتماعى و استيفاى حقوق شرعى و قانونى بانوان در همه عرصه‏ها و توجه ويژه به نقش سازنده آنان.
15- تقويت هويت ملى جوانان متناسب با آرمانهاى انقلاب اسلامى.
- فراهم کردن محيط رشد فکرى و علمى و تلاش در جهت رفع دغدغه‏هاى شغلى، ازدواج، مسکن و آسيبهاى اجتماعى آنان.
- توجه به مقتضيات دوره جوانى و نيازها و تواناييهاى آنان.
16- ايجاد محيط و ساختار مناسب حقوقى، قضايى و ادارى براى تحقق اهداف چشم‏انداز.
17- اصلاح نظام ادارى و قضايى در جهت: افزايش تحرک و کارآيى، بهبود خدمت‏رسانى به مردم، تأمين کرامت و معيشت کارکنان، بهککارگيرى مديران و قضات لايق و امين و تأمين شغلى آنان، حذف يا ادغام مديريتهاى موازى، تأکيد بر تمرکززدايى در حوزه‏هاى ادارى و اجرايى، پيشگيرى از فساد ادارى و مبارزه با آن و تنظيم قوانين مورد نياز.
18- گسترش و عمق بخشيدن به روحيه تعاون و مشارکت عمومى و بهره‏مند ساختن دولت از همدلى و تواناييهاى عظيم مردم.
19- آمايش سرزمينى مبتنى بر اصول ذيل:
- ملاحظات امنيتى و دفاعى.
- کارآيى و بازدهى اقتصادى.
- وحدت و يکپارچگى سرزمين.
- گسترش عدالت اجتماعى و تعادلهاى منطقه‏اى.
- حفاظت محيط زيست و احياى منابع طبيعى.
- حفظ هويت اسلامى، ايرانى و حراست از ميراث فرهنگى.
- تسهيل و تنظيم روابط درونى و بيرونى اقتصاد کشور.
- رفع محروميتها خصوصاً در مناطق روستايى کشور.
20- تقويت امنيت و اقتدار ملى با تأکيد بر رشد علمى و فناورى، مشارکت و ثبات سياسى، ايجاد تعادل ميان مناطق مختلف کشور، وحدت و هويت ملى، قدرت اقتصادى و دفاعى و ارتقاى جايگاه جهانى ايران.
21- هويت‏بخشى به سيماى شهر و روستا.
- بازآفرينى و روزآمدسازى معمارى ايرانى، اسلامى.
- رعايت معيارهاى پيشرفته براى ايمنى بناها و استحکام ساخت و سازها.
22- تقويت و کارآمد کردن نظام بازرسى و نظارت.
- اصلاح قوانين و مقررات در جهت رفع تداخل ميان وظايف نهادهاى نظارتى و بازرسى.
23- اولويت دادن به ايثارگران انقلاب اسلامى در عرصه منابع مالى و فرصتها و امکانات و مسؤوليتهاى دولتى در صحنه‏هاى مختلف فرهنگى و اقتصادى.
24- ارتقاى توان دفاعى نيروهاى مسلح براى بازدارندگى، ابتکار عمل و مقابله مؤثر در برابر تهديدها و حفاظت از منافع ملى و انقلاب اسلامى و منابع حياتى کشور.
25- توجه ويژه به حضور و سهم نيروهاى مردمى در استقرار امنيت و دفاع از کشور و انقلاب با تقويت کمّى و کيفى بسيج مستضعفين.
26- تقويت، توسعه و نوسازى صنايع دفاعى کشور با تأکيد بر گسترش تحقيقات و سرعت دادن به انتقال فن‏آوريهاى پيشرفته.
27- توسعه نظم و امنيت عمومى و پيشگيرى و مقابله مؤثر با جرايم و مفاسد اجتماعى و امنيتى از طريق تقويت و هماهنگى دستگاههاى قضايى، امنيتى و نظامى و توجه جدى در تخصيص منابع به وظايف مربوط به اعمال حاکميت دولت.


امور مربوط به مناسبات سياسى و روابط خارجى:
28- ثبات در سياست خارجى بر اساس قانون اساسى و رعايت عزت، حکمت و مصلحت و تقويت روابط خارجى از طريق:
- گسترش همکارى‏هاى دوجانبه، منطقه‏اى و بين‏المللى.
- ادامه پرهيز از تشنج در روابط با کشورها.
- تقويت روابط سازنده با کشورهاى غيرمتخاصم.
- بهره‏گيرى از روابط براى افزايش توان ملى.
- مقابله با فزون‏خواهى و اقدام متجاوزانه در روابط خارجى.
- تلاش براى رهايى منطقه از حضور نظامى بيگانگان.
- مبارزه با تک‏قطبى‏شدن جهان.
- حمايت از مسلمانان و ملتهاى مظلوم و مستضعف به‏ويژه ملت فلسطين.
- تلاش براى همگرايى بيشتر ميان کشورهاى اسلامى.
- تلاش براى اصلاح ساختار سازمان ملل.
29- بهره‏گيرى از روابط سياسى با کشورها براى نهادينه کردن روابط اقتصادى، افزايش جذب منابع و سرمايه‏گذارى خارجى و فن‏آورى پيشرفته و گسترش بازارهاى صادراتى ايران و افزايش سهم ايران از تجارت جهانى و رشد پرشتاب اقتصادى مورد نظر در چشم‏انداز.
30- تحکيم روابط با جهان اسلام و ارائه تصوير روشن از انقلاب اسلامى و تبيين دستاوردها و تجربيات سياسى، فرهنگى و اقتصادى جمهورى اسلامى و معرفى فرهنگ غنى و هنر و تمدن ايرانى و مردم‏سالارى دينى.
31- تلاش براى تبديل مجموعه کشورهاى اسلامى و کشورهاى دوست منطقه به يک قطب منطقه‏اى اقتصادى، علمى، فن‏آورى و صنعتى.
32- تقويت و تسهيل حضور فرهنگى جمهورى اسلامى ايران در مجامع جهانى و سازمانهاى فرهنگى بين‏المللى.
33- تقويت هويت اسلامى و ايرانى ايرانيان خارج از کشور، کمک به ترويج زبان فارسى در ميان آنان، حمايت از حقوق آنان و تسهيل مشارکت آنان در توسعه ملى.


امور اقتصادى:
34- تحقق رشد اقتصادى پيوسته، با ثبات و پرشتاب متناسب با اهداف چشم‏انداز.
- ايجاد اشتغال مولد و کاهش نرخ بيکارى.
35- فراهم نمودن زمينه‏هاى لازم براى تحقق رقابت‏پذيرى کالاها و خدمات کشور در سطح بازارهاى داخلى و خارجى و ايجاد ساز و کارهاى مناسب براى رفع موانع توسعه صادرات غيرنفتى.
36- تلاش براى دستيابى به اقتصاد متنوع و متکى بر منابع دانش و آگاهى، سرمايه انسانى و فن‏آورى نوين.
37- ايجاد ساز و کار مناسب براى رشد بهره‏ورى عوامل توليد (انرژى، سرمايه، نيروى کار، آب و خاک و ...) پشتيبانى از کارآفرينى، نوآورى و استعدادهاى فنى و پژوهشى.
38- تأمين امنيت غذايى کشور با تکيه بر توليد از منابع داخلى و تأکيد بر خودکفايى در توليد محصولات اساسى کشاورزى.
39- مهار تورم و افزايش قدرت خريد گروه‏هاى کم‏درآمد و محروم و مستضعف و کاهش فاصله بين دهک‏هاى بالا و پايين درآمدى جامعه و اجراى سياستهاى مناسب جبرانى.
40- توجه به ارزش اقتصادى، امنيتى، سياسى و زيست محيطى آب در استحصال، عرضه، نگهدارى و مصرف آن.
- مهار آبهايى که از کشور خارج مى‏شود و اولويت استفاده از منابع آبى مشترک.
41- حمايت از تأمين مسکن نيروهاى کم‏درآمد و نيازمند.
42- حرکت در جهت درآمد نفت و گاز به دارايى‏هاى مولد به منظور پايدارسازى فرآيند توسعه و تخصيص و بهره‏بردارى بهينه از منابع.
43- توسعه روستاها.
- ارتقاى سطح درآمد و زندگى روستاييان و کشاورزان و رفع فقر، با تقويت زيرساختهاى مناسب توليد و تنوع‏بخشى و گسترش فعاليتهاى مکمل به‏ويژه صنايع تبديلى و کوچک و خدمات نوين، با تأکيد بر اصلاح نظام قيمت‏گذارى محصولات.
44- هم‏افزايى و گسترش فعاليتهاى اقتصادى در زمينه‏هايى که داراى مزيت نسبى هستند از جمله صنعت، معدن، تجارت، مخابرات، حمل و نقل و گردشگرى، به‏ويژه صنايع نفت، گاز و پتروشيمى و خدمات مهندسى پشتيبان آن، صنايع انرژى‏بر و زنجيره پايين دستى آنها با اولويت سرمايه‏گذارى در ايجاد زيربناها و زيرساختهاى مورد نياز و ساماندهى سواحل و جزاير ايرانى خليج فارس در چارچوب سياستهاى آمايش سرزمين.
45- تثبيت فضاى اطمينان‏ بخش براى فعالان اقتصادى و سرمايه‏ گذاران با اتکا به مزيتهاى نسبى و رقابتى و خلق مزيتهاى جديد و حمايت از مالکيت و کليه حقوق ناشى از آن.
46- ارتقاى بازار سرمايه ايران و اصلاح ساختار بانکى و بيمه‏اى کشور با تأکيد بر کارآيى، شفافيت، سلامت و بهره‏ مندى از فن‏آوريهاى نوين.
- ايجاد اعتماد و حمايت از سرمايه‏ گذاران با حفظ مسؤوليت‏پذيرى آنان.
- تشويق رقابت و پيشگيرى از وقوع بحرانها و مقابله با جرمهاى مالى.
47- توانمندسازى بخشهاى خصوصى و تعاونى به‏عنوان محرک اصلى رشد اقتصادى و کاهش تصدى دولت همراه با حضور کارآمد آن در قلمرو امور حاکميتى در چارچوب سياستهاى کلى اصل 44 قانون اساسى که ابلاغ خواهد شد.
48- ارتقاى ظرفيت و توانمنديهاى بخش تعاونى از طريق تسهيل فرآيند دستيابى به منابع، اطلاعات، فن‏آورى، ارتباطات و توسعه پيوندهاى فنى، اقتصادى و مالى آن.
49- توجه و عنايت جدى بر مشارکت عامه مردم در فعاليتهاى اقتصادى کشور و رعايت جهات زير در امر واگذارى مؤسسات اقتصادى دولت به مردم.
- امر واگذارى در جهت تحقق اهداف برنامه باشد و خود هدف قرار نگيرد.
- در چارچوب قانون اساسى صورت پذيرد.
- موجب تهديد امنيت ملى و يا تزلزل حاکميت ارزشهاى اسلامى و انقلابى نگردد.
- به خدشه‏دار شدن حاکميت نظام يا تضييع حق مردم و يا ايجاد انحصار نينجامد.
- به مديريت سالم و اداره درست کار توجه شود.
50- اهتمام به نظم و انضباط مالى و بودجه‏اى و تعادل بين منابع و مصارف دولت.
51- تلاش براى قطع اتکاى هزينه‏هاى جارى نفت و تأمين آن از محل درآمدهاى مالياتى و اختصاص عوايد نفت براى توسعه سرمايه‏گذارى بر اساس کارآيى و بازدهى.
52- تنظيم سياستهاى پولى، مالى و ارزى با هدف دستيابى به ثبات اقتصادى و مهار نوسانات.

ملاحظه: شاخصهاى کمّى و نحوه انطباق محتواى برنامه‏ها و بودجه‏هاى سالانه متناسب با سياستهاى کلى برنامه چهارم تهيه و ارائه شود.